Thuo^.c qua^`n d-a?o Chu So+n ti?nh Trie^'t Giang,
die^.n ti'ch ho+n 12 ca^y so^' vuo^ng. Pho^? d-a` go.i d-u? la` Pho^? d-a`
la.c gia co' nghi~a la` Tie^?u ba.ch hoa\. Na(m D-a.i trung thu+' 12 (858---
co' thuye^'t cho va`o d-o+`i Ha^.u Lu+o+ng Trinh minh thu+' hai 916). Nha^.t
ta(ng la` Hue^. Nga.c thi?nh tu+o+.ng Quan The^' A^m tu+` Ngu~ D-a`i So+n,
tre^n d-u+o+`ng ve^` nu+o+'c tu+` Ninh Ba bi. gio^ng to^' ca?n tro+? con
ta^`u tro^i gia.t d-e^'n mt d-a?o hoang, va('ng bo'ng da^n cu+\. Hue^.
Nga.c le^n d-a?o la^.p am tu ha`nh go.i la` Quan A^m Ba^'t Kha(?ng Khu+'
Am (Quan A^m kho^ng chi.u d-i), ban d-a^`u chi? co' ngu+ da^n lai va~ng
cu'ng du+o+`ng, da^`n da` su+. linh u+'ng cu?a pho tu+o+.ng Quan A^m, cu~ng
nhu+ d-u+'c ha.nh cu?a Hue^. Nga.c lan tu+` qua^`n d-a?o Chu so+n va`o
d-e^'n ti?nh Trie^'t Giang. Tu+` d-o' ho`n d-a?o na`y tro+? tha`nh d-a.o
tra`ng cu?a Quan A^m Bo^` Ya't va` d-u+o+.c go.i la` Pho^? D-a` So+n.
Xa^y va`o cuo^'i d-o+`i Ha^.u Lu+o+ng, du+o+'i cha^n ngo.n Linh Thu+'u, co`n go.i la` Tie^`n tu+., ha^.u tha^n cu?a Ba^'t kha(?ng khu+' am. D-o+`i Ba('c To^'ng thay d-o^?i danh xu+ng nhu+ "Ngu~ d-a`i vie^n quang tu+.","Ba?o d-a` Quan A^m tu+.". D-o+`i Minh d-u+o+.c ban ta(.ng "Ho^. quo^'c Vi~nh tho. Pho^? d-a` thie^`n tu+.". D-o+`i Thanh ta(.ng bie^?n "Pho^? Te^' Qua^`n Linh", tu+` d-o' go.i luo^n la` Pho^? Te^'\. La` ngo^i chu`a lo+'n nha^'t cu?a toa`n d-a?o, rng 36630 thu+o+'c vuo^ng, die^.n ti'ch xa^y ca^'t khoa?ng 11400 thu+o+'c vuo^ng, bao go^`m Thie^n vu+o+ng d-ie^.n, D-a.i Vie^n Tho^ng d-ie^.n, Gia` lam d-ie^.n, To^? su+ d-ie^.n, Ta`ng kinh ca'c, d-o^ng ta^y La ha'n d-u+o+`ng, Pha'p d-u+o+`ng, d-o^ng ta^y Thie^`n d-u+o+`ng, Kha'ch d-u+o+`ng, Va^n thu?y d-u+o+` ng, Ba.ch va^n la^`u, D-a('c nguye^.t la^`u, Hu+o+ng ti'ch la^`u\...
D-ie^.n chi'nh Vie^n Tho^ng tho+` tu+o+.ng Quan A^m cao 8 thu+o+'c 8, hai be^n tu+o+`ng mo^~i be^n co' 16 hi`nh tu+o+'ng cu?a "Quan A^m tam tha^.p nhi. u+'ng tu`y hi`nh". D-ie^.n na`y do vua Khang Hy sa('c xa^y, d-o^ng va` ta^y co' d-ie^.n Va(n Thu` va` d-ie^.n Pho^? Hie^`n. Tru+o+'c chu`a la` ao pho'ng sinh go.i la` Ha?i a^'n hoa(.c Lie^n hoa tri`.
Co`n go.i Ha^.u tu+. be^n du+o+'i ngo.n Quang Hy, lo+'n thu+' nhi` sau Pho^? te^', rng 33300 thu+o+'c vuo^ng, die^.n ti'ch xa^y ca^'t khoa?ng 8800 thu+o+'c vuo^ng. Minh Va.n li.ch na(m thu+' 8 (1580), nga`i D-a.i Tri' tu+` Ta^y Thu.c d-e^'n Pho^? D-a` le^~ Pha^.t, tha^'y no+i d-a^y u ti~nh, lie^`n ke^'t tha?o am go.i la` Ha?i trie^`u am. Na(m Va.n li.ch 22 (1594),quan Qua^.n thu? Ngo^ An Quo^'c d-o^?i tha`nh Ha?i trie^`u tu+.\. Va.n li.ch 34 (1606) trie^`u d-i`nh ban la` Ho^. Quo^'c Tra^'n Ha?i Thie^`n Tu+.\. Thanh Tha'nh to^? Khang Hy ban ta(.ng bie^?n d-e^` "Thie^n Hoa Pha'p Vu~" va` "Pha'p Vu~ Thie^`n Tu+." tu+` d-o' go.i la` Pha'p Vu~\.
No^?i tie^'ng nha^'t la` Cu+?u Long Quan A^m d-ie^.n va` Cu+?u long bi'ch. Chu`a a^?n trong ra(.ng tu`ng va` co^? nga^n ha.nh. Trong Ta`ng kinh la^`u co' A^'n Quang D-a.i Su+ Ky? Nie^.m D-u+o+`ng, be^n trong d-e^? a?nh nga`i giu+~a hai ca^u lie^~n : "Ma.c nha. nha^'t xu+ng sie^u tha^.p d-i.a\. Tu tri lu.c tu+. qua't tam thu+`a" (D-u+`ng ngo+` mt ca^u qua tha^.p d-i.a. Pha?i hay sa'u chu+~ phu? tam thu+`a). Chi'nh ta.i pho`ng na`y Lie^n to^ng tha^.p tam to^? A^'n Quang d-a.i su+ d-a~ tu tri`, tru+o+'c ta'c, da^.y chu'ng ga^`n 30 na(m, ca.nh be^n la` pho`ng ngu? cu?a nga`i va^~n d-u+o+.c giu+~ nguye^n vo+'i y a'o, giu+o+`ng chie^'u, ha`i vo+' nhu+~ng thu+' va^.t du.ng cu?a nga`i tru+o+'c kia\. Tru+o+'c chu`a co' ca^`u Ha?i ho^.i.
Co`n go.i la` Pha^.t D-a?nh So+n tu+., be^n pha?i d-i?nh Ba.ch hoa, chu`a thu+' ba o+? Pho^? D-a` va` la` chu`a cao nha^'t, do nga`i Hue^. Vie^n la^.p va`o d-a^`u trie^`u Minh go.i la` Hue^. Te^' am. Ca`n Long na(m 58 (1793) am d-u+o+.c xa^y rng tha`nh chu`a vo+'i 13320 thu+o+'c vuo^ng, go^`m ca'c d-ie^.n chu? ye^'u D-a.i hu`ng ba?o d-ie^.n, Thie^n vu+o+ng d-ie^.n, D-a.i bi d-ie^.n, Ta`ng kinh la^`u\. D-a.i hu`ng ba?o d-ie^.n tho+` Pha^.t Thi'ch Ca cu`ng Ca Die^'p, A Nan, hai be^n va'ch la` tu+o+.ng chu+ thie^n (20 vi.). A^'n Thua^.n d-a.i su+ tu+`ng tru. chu`a na`y d-o.c he^'t D-a.i ta.ng kinh.